آیه 276 سوره بقره
| <<275 | آیه 276 سوره بقره | 277>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
خدا سود ربا را نابود گرداند و صدقات را افزونی بخشد، و خدا مردم بی‌ایمان گنه پیشه را دوست ندارد.
خدا ربا را نابود می کند، و صدقات را فزونی می دهد؛ و خدا هیچ ناسپاس بزه کاری را دوست ندارد.
خدا از [بركت] ربا مى‌كاهد، و بر صدقات مى‌افزايد، و خداوند هيچ ناسپاس گناهكارى را دوست نمى‌دارد.
خداوند، ربا را ناچيز مى‌گرداند و صدقات را افزونى مى‌دهد و هيچ كفران‌كننده گنهكار را دوست ندارد.
خداوند، ربا را نابود می‌کند؛ و صدقات را افزایش می‌دهد! و خداوند، هیچ انسانِ ناسپاسِ گنهکاری را دوست نمی‌دارد.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
يمحق: محق نقصان تدريجى، «انمحق» يعنى بتدريج تلف شد.
يربى: ربو: زيادت و افزايش، ارباء: افزودن، «يربى» يعنى افزون مى كند.
كفار: بسيار كافر، در كفر دينى و كفر نعمت بكار مى رود.
اثيم: آنكه پيوسته گناه مى كند، صيغه مبالغه است.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«276» يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ
خداوند ربا را نابود مى‌كند، ولى صدقات را افزايش مى‌دهد و خداوند هيچ انسان ناسپاس وكافرِ گنهكارى را دوست نمى‌دارد.
نکته ها
كلمه‌ى «محق» به معناى نقصان تدريجى است و مُحاق به ماه گفته مى‌شود كه نورش در شبهاى آخر آنچنان كاهش يافته كه ديده نمى‌شود. و در مقابل، «ربا» به معنى رشد تدريجى است.
اين آيه يادآور مى‌شود كه هرچند رباخوار به قصد انباشت ثروت، از ديگران ربا مى‌گيرد، ولى خداوند بركت و آثار خوبى كه بايد ازدياد مال داشته باشد از ربا مى‌گيرد. لازم نيست خود مال رَبَوى از بين برود، بلكه اهدافى كه از افزايش ثروت در نظر است از بين مى‌رود. در نظام رَبَوى، سعادت، محبّت و امنيّت نيست و چه بسيار ثروتمندانى كه از سرمايه خود، هيچ نوع راحتى و آرامش و يا محبوبيّتى بدست نمى‌آورند، ولى در نظامى كه در آن انفاق، صدقه و قرض‌الحسنه رايج باشد، آن جامعه از بركات زيادى برخوردار است. در آن نظام، فقرا مأيوس نبوده و اغنيا در فكر تكاثر نيستند. محرومان به فكر انتقام و سرقت، و اغنيا نگران حراست
جلد 1 - صفحه 440
و حفاظت اموال خود نمى‌باشند و جامعه از يك تعادل نسبى همراه با الفت و رحمت و تفاهم و امنيّت برخوردار خواهد بود. در تفسير كبير فخررازى آمده است: وقتى رباخوار، عواطف و عدالت انسانى را در خود محو كند، خود و اموالش مورد نفرين فقرا قرار مى‌گيرد و كينه و انتقام و توطئه سرقت هر لحظه او را تهديد مى‌كند و اين نمونه‌اى از آن نابودى است كه در آيه مطرح شده است.
پیام ها
1- به رشد ظاهرى ثروت خيره نشويد، نظام اقتصادى بر اساس ربا روبه نابودى است. «يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا»
2- نابود كردن مال ربوى، از سنّت‌هاى الهى است. «يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا» فعل مضارع نشانه‌ى استمرار است.
3- رواج صدقه وزكات، سبب رشد واستوارى اقتصاد است. «يُرْبِي الصَّدَقاتِ»
4- رباخوار، از رحمت و محبّت الهى محروم است. «وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ»
5- رباخوار، بسيار ناسپاس و گنهكار است. او با گرفتن ربا خود را ضامن مردم، زندگى خود را حرام، عباداتش را باطل، و حرص و طمع قساوت را بر خود حاكم مى‌گرداند. «كَفَّارٍ أَثِيمٍ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ (276)
يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا: محو و نيست و نابود گرداند خدا مال ربوى را و مى‌برد بركت آن را كه هر چند بسيار باشد عاقبت نقصان و خسران به آن طارى شود. ابن عباس گويد: هر كه از آن مال صدقه دهد يا در جهاد و حج صرف كند، قبول نشود، و اين كمال نقصان است. وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ:
و لكن بعكس زياد فرمايد و بركت دهد خدا صدقات را هر چند كم باشد، اجر آن را در آخرت زياد و در دنيا به صاحب مال بركت عطا فرمايد.
تمثيل: علماء اخلاق فرموده‌اند: مثل مال ربوى مانند بدر است كه در مشاهده كثير النور، لكن به مرور نقصان در او راه يافته تا به محاق مى‌رسد.
همچنين مال ربوى به صورت زياد و لكن كم‌كم كسر شده تا به حدى كه زوال و فناء و نيست شود به سبب بى‌بركتى، اما به عكس صدقات مانند هلال است كه در انظار قليل النور و بتدريج در تزايد تا بمرتبه بدر رسد، همچنين صدقات در ظاهر قليل، لكن در باطن ازدياد ثواب تا به حدى كه مقدار آن احصا نتوان نمود.
وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ: و خداوند دوست نمى‌دارد هر ناسپاسى را كه مستحل ربا و مصر بر تحليل محرمات و منهمك باشد بر ارتكاب معاصى.
در منهج- حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به اصحاب خطاب نمود: انّ اللّه يقبل الصّدقات و لا يقبل منها الّا الطّيّب و يربّيها لصاحبها
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 506
كما يربّى احدكم مهره و فصيله حتّى انّ اللّقمة لتصير مثل احد «1» بدرستى كه حق تعالى قبول فرمايد صدقات را، و قبول نفرمايد از آن را مگر حلال را كه به طيب نفس و محض اخلاص ادا شود و تربيت نمايد آن را، چنانچه يكى از شما كرّه اسب يا شتر بچه را پرورش دهد تا آنكه لقمه صدقه به مرتبه كوه احد گردد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ (276)
ترجمه
نابود ميكند خدا ربا را و زياد ميكند صدقه‌ها را و خدا دوست ندارد هر ناسپاس گناه كار را..
تفسير
خداوند بركت را از مال ربوى برميدارد و عاقبت آنرا نابود و بى‌ثمر ميگرداند و بركت ميدهد مال كسيرا كه صدقه ميدهد و زياد ميفرمايد ثواب صدقه او را بقدريكه موجب تعجب او ميشود و بركت يا بزياد شدن عين مال است مانند آنكه غذائى طبخ شود و رى كند و زياد گردد كه ميگويند بركت كرد يا زارعى كشتى كند كه تخمى صد تخم استفاده نمايد كه مى‌گويند خدا بزراعت او بركت داد يا بزياد شدن منافع آنست مانند آنكه شخص در وقت كمى موفق باعمال صالحه و كار هاى شايسته زيادى شود كه مى‌گويند اين وقت بركت كرد و برعكس اگر ببطالت صرف شود ميگويند خدا بركت از وقت ما برد و همچنين اگر مالى صرف شود در مصارف مفيد نافعى كه فائده آن زياد باشد ميگويند اين مال بركت داشت و برعكس اگر صرف باطل و امر بى‌ثمر شود ميگويند نابود شد بنابراين نابود و بى‌بركت شدن مال ربوى يا به آنستكه تلف شود يا بسوزد و غرق شود و امثال اينها يا بآنستكه بى‌ثمر بماند و نتواند آنرا بمصرف خيرى برساند چون حرام است ناچار بايد بماند زحمت تحصيل و نگهداريش بعهده او باشد و لذتش را كسان ديگر ببرند و بركت يافتن مالى كه زكوة آن داده شده است يا بآن مال صدقه داده‌اند به آنستكه يا عين آن زياد شود يا صاحبش موفق شود كه آنرا بمصرف صحيح عقلى و شرعى برساند و منافع زيادى در دنيا و آخرت از آن مال براى او حاصل گردد و مؤيد معنى اول روايتى است كه عياشى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه پيغمبر (ص) فرمود خداوند بر هر چيزى ملكى را موكل فرموده مگر بر صدقه كه آن را خداوند بدست خود مى‌گيرد و تربيت مى‌كند چنانكه شما فرزندان خود را تربيت مينمائيد تا آن كه روز قيامت ميبيند صدقه دهنده آنرا مانند كوه احد و مؤيد معنى دوم روايتى است كه از پيغمبر (ص)
جلد 1 صفحه 356
نقل شده است كه هرگز مالى از صدقه دادن كم نميشود و نيز روايت شده است كه كم نكرده است زكوة مالى را هرگز و خداوند دوست ندارد هر شخص ناشكرى را كه باداء زكوة قليل شكر نعمت جزيل را نمينمايد و اصرار بر تحليل محرمات و ارتكاب كبائر دارد و از ياد خدا و شكر نعم او غافل است و اخبار در باب بركت و فضل صدقه بقدرى است كه نميتوان ذكر نمود.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يَمحَق‌ُ اللّه‌ُ الرِّبا وَ يُربِي الصَّدَقاتِ وَ اللّه‌ُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفّارٍ أَثِيمٍ (276)
در نظر ناس اينکه است که ربا باعث زيادتي مال ميشود و بسا اشخاصي از مال ربا ثروتهاي زيادي بدست آورده‌اند و صدقه باعث نقصان مال است و بسا بفقر و بيچارگي منجر ميشود.
خداوند اينکه نظر را ردّ ميفرمايد و مطلب را عكس بيان ميكند که ربا باعث نقصان و از بين رفتن ميشود و صدقه باعث زيادتي ميگردد، و توضيح كلام اينست که ربا مورث مضرّاتي ميشود اوّلا بتدريج که معناي محق است از بين ميرود و بكلّي نابود ميگردد و بسيار مشاهده شده.
و ثانيا اگر صورت مال از بين نرود بركاتش از بين ميرود يعني از اينکه بهره و استفاده و كيف و لذّت نميبرد و با هزار حسرت ميگذارد و ميرود و وارث آن را تضييع ميكند و بالاخره محق ميشود و هكذا وارث وارث.
و ثالثا محق دين ميكند چون مال حرام مخصوص همچه حرامي قلب را سياه ميكند، شيطان را مسلّط ميكند، دل قسي‌ّ ميشود موعظه در او تأثير نميكند، توفيق سلب ميشود، ايمان ضعيف ميگردد تا بالاخره بسا مستحل رباء ميشود و كافر ميگردد و بي‌ايمان از دنيا ميرود و وبال و عقوبتش بر او باقي ميماند.
و بهمين معني در اخبار تصريح فرموده چنانچه در برهان از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده فرمود
(أي‌ّ محق امحق من درهم الربا بمحق الدين).
و رابعا محق اعمال و عبادات ميكند فرداي قيامت بازاء هر درهمي چه اندازه از عبادات او را بصاحب مال بدهند و چه اندازه سيّئات او را بر اينکه بار كنند چون جنبه حق النّاس دارد.
و خامسا بواسطه ربا از فيوضات و مثوبات اخروي محروم ميگردد و بعذاب
جلد 3 - صفحه 68
و عقوبات گرفتار ميشود.
و بالعكس صدقات چه واجبه و چه مندوبه باعث زيادي مال ميشود و زيادتي بركات و موجب قبولي اعمال و دفع بليّات و نورانيّت قلب و قوه ايمان و دفع شيطان و نجات از عذاب و عقوبات و نيل بمثوبات و ارتفاع درجات و تشبّه بانبياء و اولياء و حصول ملكه سخاوت و فوائد ديگر.
لذا ميفرمايد يَمحَق‌ُ اللّه‌ُ الرِّبا وَ يُربِي الصَّدَقاتِ پس از اينکه بهمين نكته که عرض شد که باعث محق دين ميشود اشاره دارد جمله اخيره که ميفرمايد:
وَ اللّه‌ُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفّارٍ أَثِيمٍ كفّار صيغه مبالغه كافر است يعني بسيار كافر، كفر روي كفر که اثر رباء است اگر مستحل‌ّ بآن شود هر درهمي موجب كفر است و مستحلّش كافر هر چه زياد شود زياد ميشود.
و اثيم صفت مشبّهه است از اثم که اثم و معصيت بر او ثابت و دائم و باقي ميماند. و كلمه لا يُحِبُّ هم دلالت دارد زيرا مؤمن مسلّما بهر درجه باشد محبوب خدا است و اطلاق لا يُحِبُّ مشعر باين است که آكل ربا چه مستحل‌ّ و كفّار باشد و چه غير مستحل‌ّ و لكن اثيم باشد بي‌ايمان از دنيا ميرود مگر موفّق بتوبه شود و مورد عفو گردد.
برگزیده تفسیر نمونه
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم